Titulli i këtij artikuli simbolizon moton e vitit 2023 të Ditës botërore të Diabetit, e cila shënohet në çdo 14 Nëntor, sikurse edhe më 2023, me qëllim të ngritjes së vetëdijes përballë rrezikut të kësaj sëmundje.
Në materialin që Peja në Fokus ka siguruar nga Instituti Kombëtar i Shëndetit Publik në Pejë bëhet e ditur se Dita Botërore e Diabetit shënohet ne Kosovëprej vitit 2006 me 14 Nëntor, e qëllimi i shënimit të kësaj dite është organizimi i fushatës në shumë vende të botës për ndërgjegjësimin e popullatës për diabet, prëderisa sipas këtij instituti, në vitin 2023, fushata fokusohet në rëndësinë e njohjes së rrezikut të diabetit për të ndihmuar në parandalimin e komplikimeve të lidhura me diabetin dhe rëndësinë e të pasurit qasje në informim dhe kujdes të duhur për të siguruar trajtimin në kohë dhe menaxhimin e sëmundjes.
Çka është diabeti?
Diabeti është një sëmundje kronike metabolike, karakterizohet me nivele të larta të glukozës në gjak (ose sheqerit në gjak), e cila me kalimin e kohës çon në dëmtime serioze të zemrës, enëve të gjakut, syve, veshkave dhe nervave. Më i zakonshmi është diabeti i tipit 2, zakonisht tek të rriturit, i cili shfaqet kur trupi bëhet rezistent ndaj insulinës ose nuk prodhon mjaftueshëm insulinë. Në tri dekadat e fundit pre valenca e diabetit të tipit 2 është rritur në mënyrë dramatike në të gjitha vendet pa dallim nga niveli i të ardhurave.
Diabeti i tipit 1, i njohur dikur si diabeti i të miturve ose diabeti i varur nga insulina, është një gjendje kronike në të cilën pankreasi prodhon pak ose aspak insulinë.
Për njerëzit që jetojnë me diabet në vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme qasja në kujdesin për diabetin mbetet e padisponueshme ose e papranueshme.
Më shumë se 500 milionë njerëz aktualisht jetojnë me diabet në të gjithë botën. Qasja në insulinë dhe kujdesin për diabetin mbetet sfidë për shumë njerëz. Mbikëqyrja e sheqerit- glukozës në gjak është një komponent themelore e kujdesit për diabetin. Shumë njerëz me diabet nuk kanë mundësi për pajisjet dhe barnat e nevojshme.
Një ndër objektivat globale është parandalimi i rritjes së personave të prekur me diabet dhe obezitet deri në vitin 2025.
Disa fakte për diabet
537 milionë të rritur (1 në 10) jetonin me diabet në vitin 2021. Ky numër pritet të rritet në 643 milionë deri në vitin 2030 dhe 783 milionë deri në vitin 2045. Pothuajse 1 në 2 të rritur (44%) me diabet mbeten të pa diagnostikuar (240
milionë).
Shumica kanë diabet të tipit 2. o Më shumë se 3 në 4 persona me diabet jetojnë në vende me të ardhura të ulëta dhe mesatare.
Rreth 541 milionë të rritur janë në rrezik të rritjes së të diabetit të tipit 2.
Më shumë se 1.2 milionë fëmijë dhe adoleshentë (0-19 vjeç) jetojnë me diabet të tipit 1
Diabeti shkaktoi 6.7 milionë vdekje në vitin 2021.
Diabeti ishte përgjegjës për të paktën 966 miliardë dollarë shpenzime shëndetësore në vitin 2021 – 9% e totalit global të shpenzuar për kujdesin shëndetësor.
1 në 6 lindje të gjalla (21 milionë) preken nga niveli i lartë i glukozës në gjak (hiperglicemia) në shtatzëni.
Sa i perket Kosoves ne vitin 2022 jane raportuar 2455 raste te reja te Diabetit Tipi 1 pra te varur nga Insulina , dhe 7302 raste te reja te Diabetit Tipi 2, ta pavarur nga Insulina.
Si mund të parandalohet diabeti?
Kryerja e kontrolleve të rregullta të sheqerit në gjak ,1 herë në vit nëse bën pjesë në grupin e rrezikuar ndërsa njerëzit e tjerë kryerja e testit 1 herë në 3 vjet.
Diabeti i tipit 2 ne 50% të rasteve mund të parandalohet
Kontrolli i rregullt i tensionit të gjakut.
Mbajta e peshës nën kontroll.
Kryerja e aktivitet fizik,30 minuta të paktën në 5 ditë të javës.
Zvogëlimi i marrjes së yndyrave në ushqim, sidomos ato shtazore.
Përdorimi i ushqimeve të pasura me fibra, si fruta, perime, etj.
Shmangia e përdorimit të duhanit dhe alkoolit.
Parandaloni zhvillimin e diabetit përmes ndryshimit të stilit të jetës.
Mbështetni ata që jetojnë me diabet ose individët te cilët përpiqen për të menaxhuar peshën.
Njerëzit që jetojnë me ose në rrezik nga diabeti kanë nevojë për qasje në një dietë të shëndetshme dhe aktivitet fizik si komponentë themelore e kujdesit dhe parandalimit të diabetit/Pejanefokus.net